Afscheid

Dinsdag, 15-05

Wat is deze laatste tijd hier in Cairo ongelofelijk snel gegaan. Doordat het ontzettend druk is geweest op school met voorbereiden van tentamens en papers schrijven, heb ik niet doorgehad dat de dagen voorbij vlogen als een rij dominostenen die omvallen als er een klein tikje tegen gegeven wordt. Daarbij ben ik ook nog goed ziek geweest en lag een aantal dagen met buikgriep en koorts in bed, bang dat ik de tentamens niet meer zou redden, maar gelukkig krijg je in Egypte om het minste geringste een berg antibiotica mee naar huis, wat me over het algemeen zeer tegenstaat, maar toch wel handig was in zo’n geval, waarbij je gewoon echt geen tijd hebt om ziek te zijn. Gelukkig hadden we met mijn verjaardag nog een weekend Fayoum gepland, waar het vreselijk warme weer eindelijk prettig was, in plaats van de verstikkende hitte in Cairo, waar je in de winter al nauwelijks kan ademen door de uitlaatgassen en je je nu buiten door de vermenging van vervuiling met de dertig graden temperatuur letterlijk in een oven waant. Voor de laatste keer zagen we de prachtige oaseomgeving, deden een tour rond het Qarun-meer in Wadi Rayan, en gallopeerden op een paard langs het water – het geheel was een heerlijk idyllische ontspanning tussen het hard studeren door. En nu hebben we ineens nog maar een paar dagen. Ik ben zo gewend geraakt aan het leven hier dat ik het eng vind om weer weg te gaan. Ik voel me voortdurend zenuwachtig, alsof ik bang ben dat ik de dingen nog te weinig in me heb opgenomen, of dat ik vergeet genoeg te genieten van de dingen die ik straks ga missen, waardoor ik ze halsstarrig voor mezelf opsom en het gevoel heb dat ik al weg ben. Het geschreeuw uit de minibusjes dat aangeeft waar ze heen gaan om mensen te verzamelen, hoewel er toch nooit meer iemand bijpast aangezien er uit alle raampjes al hoofden en handen en voeten steken. Het toeterconcert dat opdoemt uit de autozee en waar iedereen aan meedoet, en nooit ergens toe leidt, maar toch een onmisbaar stukje Egyptische verkeerscultuur is, waardoor het vreemd zou zijn als iemand er van af zou zien. De gebedsoproep die overal in Cairo te horen is en al die mensen die allemaal hun eigen bezigheden hebben even allemaal op hetzelfde moment aan hetzelfde laat denken. Ik mis het nu al. De chaos van mensen op de markt en in de drukke straten die zoveel lawaai maken dat je jezelf niet meer hoort praten, maar ondanks alles nooit haast hebben, en overal de tijd voor nemen. De verkopers, die er altijd voor zorgen dat je krijgt waar je om vraagt, al betekent dat dat ze het acht blokken verderop voor je moeten halen, waardoor je soms uren op de kleinste onbenulligheid staat te wachten, maar het moet en zal er komen; ‘nee’ is nooit een antwoord. De sfeer kan zo moeilijk in woorden gevat worden. De bizarre structuur van de wegen waarvan ik nooit heb gesnapt wie dat heeft bedacht en waarom diegene dacht dat het handig was; zo moet je bijvoorbeeld, als je per auto naar de overkant van de weg wilt, kilometers verder rijden om te keren en dan dezelfde weg weer terug; hetgeen doorgaans een half uur in beslag neemt. De futuristich-uitziende hoge snelwegen, die langs de rijen volkshuizen scheuren, en totaal niet met elkaar in verhouding staan, terwijl er om de vijf minuten ineens een prachtige moskeeminaret bovenuit steekt. Het tafereel is prachtig en geniaal in zijn wanorde. De chaos bij de Chan alChaliliwijk waar toeristen en Egyptenaren vermengd zijn met de rijke architectuur van Oud-Cairo, dat volop leeft door de shabby shishacafé’s, ezelkarren en papyrusverkopers. Ik mis het nu al. De taal, die me nog lang niet honderd procent eigen is, maar die elke dag een beetje levendiger wordt en elke dag een beetje meer van haar geheimen ontsluierd. De vele wonderlijke uitdrukkingen om het leven te relativeren en draaglijk te maken, de tweedeling van omgangstaal en modern standaard Arabisch, waarvan de mate van vermenging aangeeft hoe geletterd je bent, waardoor het een wonderlijk middel is om de achtergrond van mensen in te schatten en soms hilarische situaties voortbrengt. Het is heerlijk dat alle kleine dingen elke dag iets duidelijker worden. Ik ben er zo aan gewend geraakt en durf er bijna niet uit weg te gaan. Die heerlijke vieze straten waar geen tegeltje op gelijke hoogte ligt, de manier waarop men moet oversteken en in zich in de raarste bochten moet wringen, rennen, stilstaan, hopen dat je levend de overkant bereikt… de manier van groeten op straat, waarbij mensen elkaar de meest mooie dingen toewensen om van de dag een bijzondere te maken, de groenteboer op de hoek die zelfs van veraf nog even zwaait. Ik mis het nu al. Het inmens grote Midan Tahrir, waar de Mugamma’ als een enorm staatssymbool over de duizenden passerende mensen waakt, de schijnbaar oneindige winkelstraten in Wust ilBalad, waar duizenden winkels na elkaar allemaal precies dezelfde dingen verkopen, maar toch nooit failliet gaan door hun miljoenen bezoekers. Het vierentwintiguurs leven van een stad die nooit slaapt, waarin je het verschil tussen dag en nacht alleen op je horloge kan controleren. Het uitzicht over de Nijl, en de oneindige flatgebouwen langs de kant, de boten en bruggen die haar contouren versieren.
Maar bovenal nog bewonder ik de mensen in deze stad, die allemaal van een schandalig laag loon moeten rondkomen en allemaal net hun hoofd boven water kunnen houden, maar toch ben ik geen Egyptenaar tegen gekomen die zich beklaagd over zijn leven. Werkelijk niet een. En als er in een gesprek wel eens een opmerking viel over dat het leven in deze maatschappij moeilijk was, een opmerking die meestal van mijn kant kwam en slechts aarzelend werd bevestigd, werd dat direct gecompenseerd met een uiting van waardering over alles wat er wel aanwezig was in het leven, en werd benadrukt dat we gelukkig mogen zijn en lof aan God dienen te schenken. Het is niet gewoon om te zeuren en te klagen hier, mensen vinden dat ook echt saai, en hechten waarde aan de dagelijkse dingen die een routine vormen waar ze aan gewend zijn geraakt. Hoe vaak heb ik er wel niet bij stil gestaan dat dingen in Nederland zoveel beter geregeld zijn dan hier, en hoe vaak bedenk ik me niet dat wij alleen maar klagen over dat wat er ontbreekt in de samenleving. Het hoort gewoon niet in Cairo, het is werkelijk ongepast om te klagen over welke omstandigheid dan ook. Ik ben vaak gehaast, boos of verdrietig geweest om het een of ander en heb de neiging om me af te reageren en mezelf heel zielig te vinden. Onredelijkheid, waarop in Nederland terecht wordt gereageerd met dezelfde onredelijkheid terug, komt voortdurend voor, waardoor mensen heel vaak boos op elkaar zijn. Hier gebeurt dat niet. Iedereen die iemand ziet die zich niet goed voelt, is gewend naar hem toe te gaan en te vragen of er iets is wat hij of zij voor hem kan doen. Ik heb me vaak beschaamd gevoeld in dit soort situaties, beseffend dat ik me soms ongelofelijk kan aanstellen. En waarover kunnen we soms geen problemen maken? En hoe wijs is het niet om tevreden te zijn met wat je hebt, al lijkt het de simpelste en sufste filosofie ooit te zijn? Het is de sfeer in Cairo: men maakt zich hier niet druk, men vraagt zich niet zoveel af. Alles is nu eenmaal zo. Iedereen is het er over eens dat het Mubarak-regime niet deugt, maar niemand heeft het er lang over, niet alleen omdat dat gevaarlijk kan zijn, maar vooral omdat het geen enkele zin heeft. Ik bewonder van alle gekke en mooie karakters van Cairo vooral deze eigenschap, die ik, als typische gestressde Nederlander met haast, van nature niet bezit, maar waar ik wel een vleugje geluk van heb mogen opsnuiven.

Een tijdje geleden ontving ik een kritisch bericht op mijn weblog van iemand die vond dat ik te veel klaagde over de Egyptische maatschappij, dat ik te veel het ‘wij’ en ‘zij’ met elkaar vergeleek en de indruk kreeg dat ik liever in Nederland was gebleven. Ik ben geschrokken van deze opmerking en wilde er daarom een klein woord aan wijden en richten aan diegenen die dit gevoel met hem/haar delen. De opzet van deze weblog is geweest het Egypte, zoals ik dat beleef, uit te leggen aan degenen die er niet zijn geweest. Ik acht het vergelijken van twee culturen met elkaar bij uitstek als de eerlijkste manier om een indruk weer te geven. Daarbij vind ik het prachtig om verschillen te ontdekken tussen verschillende culturen en ben er van overtuigd dat dat de enige manier is om wijs te worden in het leven. Dit neemt niet weg dat ik het soms ook moeilijk heb gehad, maar nog veel vaker een prachtige tijd heb beleefd. Het “wij” en “zij” – discours heeft tegenwoordig een negatieve connotatie gekregen, omdat het er van uitgaat dat het slecht is dat mensen anders zijn, en tegenwoordig betekent “integreren”: hetzelfde doen als iedereen. Dit betreur ik ten zeerste, en ik dank God dat we allemaal anders zijn op deze aardbol. Het spijt mij daarom als iemand een negatieve indruk van Egypte heeft gekregen door mijn verslagen; het tegenovergestelde is namelijk waar. En tegen hen, en tegen iedereen die mijn weblog heeft gelezen, tegen iedereen die Arabisch studeert, tegen iedereen die zin heeft in iets nieuws en tegen iedereen die ongelukkig is en niet gelukkiger wordt van zijn of haar psycholoog wil ik zeggen: Ga naar Cairo. Het is geen advies; het moet. Want deze vier maanden zijn ongetwijfeld de meest bijzondere, meest leerzame, en meest spannende maanden van mijn leven geweest.